Με την αύξηση του βάθους, ο όγκος των πνευμόνων μπορεί να μειωθεί
H απλή βύθιση του σώματος σε νερό θερμοκρασίας κοντά σ' αυτήν του σώματος προκαλεί γρήγορα ανακατανομή του αίματος από τα άκρα στον θώρακα

H ενασχόληση με τις καταδύσεις είναι ένα σπορ αρκετά διαδεδομένο σε ολόκληρο τον κόσμο, αλλά και στον τόπο μας, με συνεχώς αυξανόμενους ρυθμούς. Η διάδοση αυτή είχε σαν αποτέλεσμα τη συμμετοχή πλέον και ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας, με συνυπάρχοντα καρδιαγγειακά προβλήματα.

Υπάρχουν δύο είδη κατάδυσης, η αυτόνομη (με συσκευές παροχής ατμοσφαιρικού αέρα ή μειγμάτων αερίων) και η ελεύθερη (με άπνοια). Κατά την κατάδυση, η αύξηση της υδροστατικής πίεσης κατά 1atm κάθε 10 μέτρα βάθους, συμπιέζει τις αέριες μάζες που βρίσκονται στο ανθρώπινο σώμα και κυρίως στους παραρρίνειους κόλπους, στο μέσο ους και στο πνευμονικό παρέγχυμα, μειώνοντας τον όγκο τους. Η τεχνική της εξίσωσης με τη μέθοδο Valsalva, από το όνομα του Ιταλού ανατόμου Antonio Maria Valsalva (1666-1723), χρησιμοποιείται στις καταδύσεις για την εξίσωση των πιέσεων του μέσου ωτός. Με την αύξηση του βάθους, ο όγκος των πνευμόνων μπορεί να μειωθεί μέχρι του ελαχίστου ορίου του υπολειπόμενου όγκου αφού, από το σημείο αυτό και μετά, προκαλούνται στον πνεύμονα σοβαρές βλάβες. Το παραπάνω σημείο ισορροπίας της υδροστατικής πίεσης και της δύναμης επαναφοράς των πνευμόνων αποτελεί το όριο βάθους στο οποίο μπορεί να καταδυθεί κάποιος.

Αλλαγή θερμοκρασίας
Το θαλασσινό νερό έχει θερμοκρασία χαμηλότερη από αυτήν του σώματος. Η θερμοχωρητικότητα και η θερμική αγωγιμότητα του νερού είναι 3032 φορές μεγαλύτερη από τις αντίστοιχες του αέρα. H απλή βύθιση του σώματος σε νερό θερμοκρασίας κοντά σ' αυτήν του σώματος προκαλεί γρήγορα ανακατανομή του αίματος από τα άκρα στον θώρακα. Αυτή η μετακίνηση έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του όγκου αίματος που κυκλοφορεί στον θώρακα κατά 700ml περίπου, την αύξηση της πίεσης του δεξιού κόλπου μέχρι 18mmHg, την αύξηση της αρτηριακής πίεσης και την αύξηση της καρδιακής παροχής κατά 30%. Ακολούθως, προκαλείται νατριούρηση (απώλεια νατρίου) και διούρηση από αύξηση της νεφρικής ροής αίματος. Μετά από πολύωρη κατάδυση, η απώλεια υγρών και η ελάττωση του όγκου του εξωκυττάριου υγρού μπορεί να είναι μεγάλη. Σ’ αυτήν την περίπτωση, μια γρήγορη ανάδυση, η οποία θα προκαλέσει απότομη ελάττωση τής εκ των έξω (υδροστατικής) πίεσης των φλεβών, είναι δυνατόν σε σπάνιες περιπτώσεις να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για υπογκαιμική καταπληξία ή και θάνατο του δύτη.

Βραδυκαρδία
Κατά την ελεύθερη κατάδυση σε ψυχρό νερό παρατηρείται βραδυκαρδία και πτώση της καρδιακής παροχής (έχουν μετρηθεί τιμές έως 3L/min), χωρίς όμως σημαντική μεταβολή των άλλων παραμέτρων. Συμπεραίνεται, συνεπώς, ότι η πτώση της καρδιακής παροχής οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη βραδυκαρδία. Η βραδυκαρδιακή απάντηση στην κατάδυση, αν και φαίνεται να προστατεύει μερικά θαλάσσια θηλαστικά από την υποξία (έλλειψη οξυγόνου), δεν έχει την ίδια σημασία στον άνθρωπο. Πρόκειται για ένα φαινόμενο το οποίο προκαλείται από την αύξηση της φλεβικής επιστροφής και την αντανακλαστική αύξηση του παρασυμπαθητικού (νευρικό σύστημα) τόνου (και όχι την ελάττωση του συμπαθητικού). Κατά την κατάδυση, ιδίως κατά το κράτημα της αναπνοής, μπορεί να προκληθούν βραδυαρρυθμίες, οι οποίες να είναι τόσο έντονες ώστε να προκαλέσουν απώλεια της συνείδησης και πνιγμό. Συνήθως παρατηρούνται καλοηθέστερες αρρυθμίες, οι οποίες, σε κάποιες περιπτώσεις, είναι συχνότερες από τις περιόδους που επικρατεί ο φλεβοκομβικός ρυθμός.

Η ελεύθερη κατάδυση
Σε μελέτες με Doppler (υπερηχογράφος καρδίας) κάτω από συνθήκες κατάδυσης βάθους 20 μέτρων, δεν παρατηρήθηκαν ανεπάρκειες βαλβίδων, ούτε σημεία πνευμονικής υπέρτασης ή διαστολικής δυσλειτουργίας της αριστεράς κοιλίας. Υπήρξε όμως σε κάποια άτομα αύξηση της αρτηριακής πίεσης σε επίπεδα άνω των 250mmHg, λόγω της έντονης αγγειοσύσπασης. Η σύσπαση των αρτηριδίων αυξάνει, επίσης, την τοιχωματική τάση της αριστεράς κοιλίας και την κατανάλωση οξυγόνου από την καρδιά, ενώ η φλεβοσύσπαση λόγω ψύχους έχει σαν αποτέλεσμα την αύξηση των πιέσεων πλήρωσης της καρδιάς. Εκτός από το ψύχος, και η εισπνοή οξυγόνου σε υψηλή μερική πίεση κατά την αυτόνομη κατάδυση δρα αγγειοσυσπαστικά, αυξάνοντας την αρτηριακή πίεση και ελαττώνοντας την καρδιακή παροχή και την καρδιακή συχνότητα.

Λίγοι άνθρωποι έχουν την ικανότητα να καταδύονται με ελεύθερη κατάδυση σε μεγάλα βάθη κάτω από τα 80 ή 100 μέτρα. Τα άτομα αυτά έχουν μικρό υπολειπόμενο όγκο πνευμόνων, ολική χωρητικότητα πάνω από 8L, ο χρόνος της άπνοιάς τους ξεπερνά τα 8 λεπτά και με ειδικές τεχνικές αυτοσυγκέντρωσης ελέγχουν τον καρδιακό τους ρυθμό σε επίπεδα κάτω των 6-7 παλμών το λεπτό, σε μία βαθιά παρατεταμένη κατάδυση.

Η απάντηση του κυκλοφορικού συστήματος στην κατάδυση, αν και μοιάζει σε κάποια σημεία με αυτήν των θαλάσσιων θηλαστικών, είναι αναποτελεσματική όσον αφορά την προστασία του μυοκαρδίου και του εγκεφάλου του ανθρώπου από την ισχαιμία.

ΔΡ. ΝΤΙΝΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ
Οικογενειακός ιατρός

από το sigmalive.com